Code hero
Bruusk kiept mijn paraglider naar achteren. Paniek verlamt me. Ogen op de horizon, stuurlijnen vieren, klinkt desondanks een rationeel stemmetje achter in mijn hoofd. Ik doe wat me gezegd wordt of misschien had ik dat al gedaan; denken plotseling een fenomeen uit een verleden dat nooit heeft bestaan, want er is alleen nu. Mijn hart gaat tekeer. Wacht … wacht … hoor ik het stemmetje met een zekere autoriteit zeggen en ik weet wat er komen gaat, denken alweer een fenomeen van het heden. De glider duikt zo dadelijk naar voren en als ik het ding in deze turbulentie niet op tijd afrem, bestaat de kans dat de voorkant ervan inklapt. Rem ik te vroeg dan … de glider duikt naar voren. Laat komen … laat komen … nu! Ik trek beide stuurlijnen in en hang onder de glider alsof er niets is voorgevallen.
Een mooie lenteochtend, de hemel strakblauw. Geen benul waar de turbulentie waarin ik vlieg vandaan komt, maar uit dit avontuur stappen omdat het me te veel wordt, is geen optie. Langzaam maakt paniek plaats voor ontspanning. Ik vlieg! Zonder aandrijving laat ik me meevoeren met onzichtbare stromen lucht, die af en toe met elkaar in botsing komen en mijn glider ervan langs geven. Licht geremd, voortdurend reagerend op de bewegingen van de glider, koers ik in de richting van de Zimba, een berg in de omgeving van het dorp Schruns, dat recht onder me ligt, de huizen klein. Van de kerk glijdt mijn blik naar Hotel Taube, waar Hemingway ooit tot diep in de nacht poker speelde. Zoals altijd als ik aan hem denk, overvalt me een gevoel van heimwee naar tijden die ik niet heb meegemaakt. Man, ik zou me thuis hebben gevoeld in Schruns in de winter van 1924.
April 2020. Eergisteren besloten we dat de lockdownperikelen in Oostenrijk wel over hun hoogtepunt zouden zijn. Gisteren namen we de veerboot van tien uur van Texel, waar we na het uitkomen van mijn boek Onvoorspelbaar verleden een paar weken bivakkeerden. Tijdens de overtocht naar Den Helder las ik op mijn telefoon een artikel in Trouw over een veteraan met PTSS die al twaalf jaar strijdt voor een vergoeding van Defensie. Zijn PTSS liep hij op in Kandahar tijdens een verblijf van vier maanden op een militaire basis die iedere militair die ooit in Afghanistan diende als vakantiepark beschouwde.
Ik eh... ik groeide op met mensen die de Tweede Wereldoorlog overleefden en die heel, heel soms iets loslieten over ervaringen die zo gruwelijk en ongelofelijk waren dat ze er liever niet over spraken. Eind jaren tachtig van de vorige eeuw verbleef ik lange periodes in Amerika, waar ik mensen ontmoette die in Vietnam dienden en nog steeds heb ik regelmatig contact met Amerikaanse militairen die één, twee of drie tours van een jaar dienden in Irak en/of Afghanistan, die dag in dag uit buiten de poorten van hun basissen hun leven riskeerden en ... ik hang niet langer onder mijn paraglider, maar zit in een Cougarhelikopter die over de Afghaanse woestijn in de richting van Kandahar raast. Om aspirant-tolken op hun talenkennis te testen, bezocht ik de basis in Kandahar af en toe en ik denk aan de keer dat ik de enige gebruiker was van de tent waarin me een bed was toegewezen. Die nacht ontplofte een 107-millimeterraket in de buurt van de basis. De agenten van de marechaussee die me na het afgaan van het alarm nog in mijn slaapzak op mijn bed aantroffen, waren niet vriendelijk. Ze koeioneerden me naar een zandzakkenbunker waarin ik een uur doorbracht tussen Nederlandse militairen, die ervan overtuigd leken te zijn dat hun laatste uur geslagen had …
Ik verbleef niet graag op de basis in Kandahar, had moeite met de joie de vivresfeer die er heerste. Na een wandeling over de winkelpromenade, koffie bij Tim Hortons of The Green Bean, een work-out in de Amerikaanse gym en een vijfsterrenmaaltijd in een van de Amerikaanse mess halls had ik het wel gezien en wilde ik terug naar waar de kans op avontuur reëel was.
Het artikel in Trouw had me somber gestemd tijdens de terugreis naar Oostenrijk, wat sneu was voor Heidi, die zich erop had verheugd op reis te zijn. Het zijn de veteranen zoals de veteraan die in Trouw zijn verhaal deed die maken dat ik er verstandig aan doe mijn mond te houden over mijn avonturen in conflictgebieden. Valt het woord Afghanistan als ik in gezelschap verkeer, dan kijkt iedereen ongemakkelijk van me weg; ik ben immers een tikkende tijdbom. Voor de meesten van de handvol Nederlandse militairen die de poorten hun kampen ooit verliet, was Afghanistan een avontuur, maar ook dat durft niemand hardop uit te spreken. Nederlanders waren in Afghanistan om de bevolking van dat land veiligheid en een betere toekomst te brengen en … ach, ach.
Ik schok in mijn harnas, maar de glider gedraagt zich. Mijn gewicht naar links verplaatsend zwenk ik naar het oosten en bij het aangezicht van de nog besneeuwde Silvrettapas in de verte denk ik opnieuw aan Hemingway. Het is alweer even stil rond zijn code hero.
Pas als een man voor moeilijke uitdagingen of in levensbedreigende situaties wordt geplaatst, laat hij zien wat hij waard is, oorlog de test der tests. Ver onder me zie ik het weiland waarop ik wil landen. Heidi en Moos de herdershond liggen daar ergens in de zon – met onze Stanleythermoskan gevuld met koffie. Hemingway en angst. Ik twijfel of hij de moeder van alle angsten, onze angst ooit te sterven, werkelijk in de ogen durfde te kijken. Hij stak er, zoals ik het zie, zijn hoofd voor in het zand, greep naar de fles en juist dat beroofde hem van de mogelijkheid het leven werkelijk op te eten en daarna de verpakking.
Rode wouwen cirkelen onder me en ik realiseer me dat angst een essentiële emotie is. Toch lijken veel mensen, in hun streven naar geluk, erop gebrand zonder die emotie door het leven te gaan. De Oudgriekse wijsgeer Epicurus hintte al in die richting. Zorgen, angst en willen moesten volgens hem worden buitengesloten om tot geluk te komen. Mijn gevoel zegt me dat het omarmen van zorgen, angst en willen juist tot geluk leidt of ten minste tot een leven dat in balans is. Waarom durven we niet te willen en leren we niet onderweg naar wat we willen onze zorgen en angst in perspectief te plaatsen? Ondermijnen we niet onze potentie in ons streven vrij van zorgen, angst en werkelijk willen te leven?
Juist door ons bewust met angst te confronteren, werkelijke angst, doodsangst, denk ik dat ik zeker weet, genereren we de kracht die ons helpt te krijgen of te bereiken wat we willen. Epicurus gebruikte de woorden noodzakelijk en niet-noodzakelijk, maar hij attribueerde ze niet aan angst. Wat als we dat wél doen, doodsangst noodzakelijk noemen en angsten zoals maatschappelijke angst, sociale angst en angst om te falen niet-noodzakelijk? Van achtbanen tot bungeejumpen, van klettersteigen tot parachutespringen, het maakt ons sterker, relativeert de onzin die ons niet-noodzakelijke angst inboezemt en … de linkerkant van de glider klapt in. Mijn adem stokt. Ik verplaats mijn gewicht naar rechts, trek mijn rechter stuurlijn iets in en voel dat de glider zich weer ontplooit. Alles in me gilt dat het genoeg is geweest, dat ik alle trucen die ik ken toe moet passen om nu snel aan de grond te staan. Ik vlieg door, op jacht naar een thermiekbel die me langer in de lucht houdt.
Geen militair, bedenk ik, zou zich in Uruzgan angst voor talibanstrijders hebben laten aanpraten als hij in zijn training regelmatig met doodsangst was geconfronteerd en iedere militair zou in dat geval zijn angst voor een van zeven kilometer afstand, zonder lanceerinstallatie afgevuurde 107-millimeterraket hebben kunnen relativeren. Ik pieker mezelf in de rol van psycholoog in dienst van de krijgsmacht en pleit voor een toelatingstest voor de krijgsmacht waarvan een confrontatie met doodsangst deel uitmaakt. Een paar parachutesprongen, na een korte grondopleiding, helikopter-onderwater-ontsnappingstraining en de oversteek van een diep ravijn via twee staalkabels, ik noem maar wat. Niet alleen zou ik ervoor pleiten aspirant-militairen, naar welke functie ze ook solliciteren, aan die testen te onderwerpen, ik zou er ook voor pleiten een jaarlijkse herhaling van die testen in het vooruitzicht te stellen aan iedereen die voor de krijgsmacht werkzaam wil zijn. Minder mensen zouden zich geroepen voelen voor de krijgsmacht te werken, maar veel verkeerde besluitvorming zou in de kiem worden gesmoord en veel PTSS-leed zou worden voorkomen.
One feels overwhelmed by desperation when realizing that, one day, we will have to die and leave all this behind. Ook Hemingway. Ik vraag me af of zijn realisering tot desperation zou hebben geleid als hij in Baskenland door grotten had geklauterd, zoals de hoofdpersoon uit Trevanians Shibumi dat deed, om pas daarna in de Irati op forel te vissen. Wie er zijn hoofd voor in het zand steekt ooit te sterven, zal sterven zonder ooit geleefd te hebben. Dat was van de Dalai Lama, hoewel niet helemaal en … bruusk kiept mijn paraglider naar achteren …
Blog delen? Graag!